Rivier De Eem nog altijd aanwezig in Almere

Door Marcel Beijer

ALMERE – De Eem begint in Amersfoort en stroomt na ongeveer 18 kilometer uit in het Eemmeer. Maar eeuwenlang stroomde de rivier ook door het gebied dat nu Almere heet. Wie goed kijkt ziet dat de Eem nog altijd zichtbaar aanwezig is in de stad.

“Kijk maar goed naar de Buitenring”, zegt stadsarcheoloog Willem-Jan Hogestijn. “Vanaf de kruising met de Polderdreef/Grote Vaartweg richting de rotonde bij de Bosranddreef gaat het terrein in kleine bultjes omhoog. Feitelijk rijd je daar over verschillende oevers van de Eem.”

De Eem ontstond zo’n 12.000 jaar geleden, bij het ontdooien na de laatste ijstijd. “Eigenlijk waren het aanvankelijk allemaal kleine smeltwater stroompjes die uiteindelijk bij elkaar kwamen tot een stroom, de Eem”, zegt Hogestijn. “De oevers van die Eem merk je dus goed op de Buitenring, maar ook bij de Vogelweg en de A27 is de Eem nog zichtbaar aanwezig in alle hobbels.”

Theems

Globaal liep de Eem vanaf Spakenburg en Eembrugge richting Oosterwold/Vogelweg naar de Regenboogbuurt en bedrijventerrein De Vaart. “Aanvankelijk liep de rivier zelfs helemaal door richting de Theems bij Londen. De Noordzee bestond nog niet, die stond helemaal droog en ‘verdronk’ geleidelijk onder de almaar stijgende zeespiegel.”

Uit bodemonderzoek blijkt dat in het stroomgebied van de Eem, door de vele vertakkingen, ook een aantal eilandjes ontstond. “Precies onder de Regenboogbuurt zien we een wat groter eiland, bijvoorbeeld”, zegt Hogestijn. Op de kaart is te zien dat het eiland begon bij het Robijnplantsoen en doorliep tot de Jarenweg. Op het breedste punt, ongeveer ter hoogte van de Evenaar, strekte het zich uit van de Bosranddreef tot de Novemberstraat. “Misschien zo’n 6000 jaar geleden verlegde de Eem zijn loop en stroomde via Haven richting Poort naar de kust. Het IJ is eigenlijk een voortzetting van die ‘nieuwe’ loop van de Eem. “

Vindplaatsen

In de loop van de tijd verloor de Eem zijn stroming. Af en toe geeft de rivier nog tekenen van zijn bestaan. “De Almeerders van toen vestigden zich graag bij waterlopen zoals de Eem. Daarom worden bij onderzoek met grondboringen daar vaak resten van nederzettingen aangetroffen. Almere gaat daar zorgvuldig mee om, deze locaties worden meestal niet opgegraven maar bewaard voor verder onderzoek in de toekomst. VINDplaats Zenith aan de Evenaar is een bekende, netals Okerhof in het Europakwartier in Poort. Okerhof dankt zijn naam aan de okerfragmenten die er gevonden zijn. En dat is bijzonder, want oker komt niet van nature in Nederland voor. “Als we in Nederland oker aantreffen, weten we dat er op die plek iets bijzonders aan de hand is geweest”, zegt Hogestijn. “Oker werd van elders meegenomen en gebruikt bijvoorbeeld als iemand kwam te overlijden of bij feesten. Er is op die plek dus ooit iets speciaals gebeurd. In het Erfgoedhuis wordt de geschiedenis van Almere gekoesterd. En we hebben natuurlijk vindplaatsen die we bewaren.”

Schimmelwoningen

In de Regenboogbuurt zijn huizen die overmatig last van schimmelvorming hebben. In Groningen was dat ook het geval bij een nieuwbouwwijk uit de jaren ‘70. Die bleken gebouwd te zijn op een voormalige sloot. Zou het kunnen dat de Eem de oorzaak is van die schimmelvorming in de Regenboogbuurt? De Eem stroomde immers door die wijk. Hogestijn acht die kans zeer klein. “De bedding van die rivier ligt meters diep onder de straten en meters onder de huidige grondwaterspiegel. Die oude rivieroevers zijn steviger, vandaar die bulten in de wegen die we nog zien. Die oude oevers zullen daarom niet de vochtige plekken kunnen vormen.”

De donkere kleur is de plek waar de Eem stroomde tot circa 12.000 jaar geleden. In het midden is duidelijk het eilandje te zien. (Foto: aangeleverd)