De regels omtrent niet in Almere wonende wethouders

27 januari 2014, 13:31 Algemeen

Almere Diep is een tweewekelijkse rubriek in Almere DEZE WEEK waarin wordt ingezoomd op prangende Almeerse onderwerpen. Journalist, schrijver en columnist Mario Withoud zoekt het uit. In deze tweede editie gaat het over Almeerse wethouders die niet in Almere wonen.
Meer dan veertigduizend euro. Zo hoog waren de reiskosten van wethouder Ed Anker van de ChristenUnie tussen mei 2012 en april 2013. Daarnaast waren er toen ook al fikse reiskosten voor toenmalig PvdA-wethouder Adri Duivesteijn. Beide wethouders woonden of wonen niet in Almere. De kosten ontstonden door het van huis naar werk en terug rijden in een auto met chauffeur. In de politiek en onder de bevolking leidde dit tot ophef. Ed Anker en Adri Duivesteijn waren regelmatig het mikpunt van kritiek. Zes jaar lang werden er vraagtekens gezet bij de reiskosten van Duivesteijn, die gemiddeld meer dan dertienduizend euro per jaar waren.

Nog altijd zijn er wethouders die niet in Almere wonen. Ed Anker reist sinds eind april 2012 uit Den Haag naar Almere. Henk Mulder van de PvdA komt sinds 10 maanden dagelijks uit Heerenveen. Hoe hoog Mulders reiskosten zijn, is nog niet bekend.
Reis- en overige kosten zijn ook voor werk-werkverkeer. Een wethouder vergadert namelijk wel eens buiten Almere. Zodoende zijn de bedragen iets vertekend. En een wethouder kan in een door een chauffeur bestuurde auto doorwerken. Hij is dan voor de gemeente aan de slag. Stuurt hij zelf, dan kan dat niet.

“De PVV is niet het minst onder de indruk van het argument dat de wethouder achterin de auto kan werken. Dat kan hij immers in de trein ook”, zei PVV’er Toon van Dijk in de gemeenteraad.
Leefbaar Almere-fractievoorzitter Frits Huis klaagde omdat wethouder Duivesteijn zes jaar lang weigerde in Almere te wonen. En de reiskostendeclaraties van wethouder Anker noemt Huis zelfs onfatsoenlijk.
SP-lijsttrekker Ans DeSumma: “Een wethouder is in dienst van de burgers. Hij hoort gewoon hier te wonen. Het gaat nu gepaard met enorme kosten en dat vinden wij als SP niet goed. Wil een wethouder hier niet wonen, dan moet hij zelf voor de kosten opdraaien. Al komt hij met een helikopter. Dat mag, als hij het maar zelf betaalt. Ook voor Duivesteijn gold dat hij hier moet wonen. Er lopen meer capabele mensen rond dan hij alleen.”

“Als VVD vinden we dat een wethouder hier moeten wonen”, zegt VVD-fractievoorzitter Miranda Joziasse. “Tegelijkertijd zullen we andere partijen niet het mes op de keel zetten. Het is ieders eigen keuze. Als bijvoorbeeld Anker hier niet woont, moet hij zelf uitleggen waarom dat zo is.” Joziasse snapt dat er wethouders van buiten de stad zijn. “Almere is een jonge, nieuwe stad. Er is hier nog te weinig bestuurlijke ervaring. Mensen zeggen niet zomaar hun baan op voor een grillig bestaan als wethouder.”
Ed Anker nam twee jaar terug tussentijds het wethouderschap over van Berdien Steunenberg. Een wethouder die voor de volle raadstermijn van vier jaar aangesteld is, moet in Almere wonen, stelt Anker. “Ik ben als wethouder van buiten gevraagd om de periode af te maken. Ik heb dat met enorm veel plezier gedaan en mijn tanden kunnen zetten in behoorlijk lastige dossiers. Mocht ik na de verkiezingen opnieuw gevraagd worden om wethouder te worden dan ga ik hier zeker een huis zoeken.”
Een klein jaar geleden volgde Henk Mulder wethouder Adri Duivesteijn op. Hoewel Mulder in Heerenveen woont, kent hij Almere. Hij was topambtenaar op het Almeerse stadhuis. “Word je, zoals als ik, tussentijds wethouder dan ga je niet voor een jaar verhuizen.” Mocht Mulder, na de komende raadsverkiezingen, weer wethouder worden dan verhuist hij naar Almere. “Ontheffing is voor een tijdelijke periode. Is het voor een hele raadsperiode dan moet je hier wonen. Je moet aangesproken kunnen worden door Almeerders. Je bent als wethouder niet alleen bestuurder maar ook een publiek figuur.”
Dat Duivesteijn zes jaar lang een andere afweging maakte, moet hij zelf weten, zegt Mulder: “Je kunt die ontheffingsmogelijkheid op verschillende manieren interpreteren. Vergeet niet dat Adri wel degelijk vaak in zijn Almeerse appartement was. Hij kent de stad enorm goed.” Wat betreft Mulder hangt het ook van privéomstandigheden af. “Zo vind ik de zorg voor mijn kinderen erg belangrijk.”

Nik Smit, directeur van Almere City Marketing, vindt het geen slechte reclame voor de stad als wethouders hier niet wonen. “Een wethouder moet hart voor de stad hebben. Zich inzetten voor zijn gemeente. Daarvoor hoeft hij er niet te wonen. Het gaat om de kwaliteit van een wethouder.”
Rob Beuse was in 2006 PvdA-fractievoorzitter. Hij zorgde er voor dat Duivesteijn naar Almere kwam. Beuse: “We wisten dat Almere op nationaal niveau over veel kwesties zou moeten overleggen. Daarom zochten we een zwaargewicht die op ministersniveau kon meepraten. Een landelijke autoriteit met een goed netwerk. Dat was Adri.”
Dat Duivesteijn zich nooit officieel in Almere vestigde, begrijpt de oud-fractievoorzitter. “Wethouder is een vak met een hoog afbreukrisico. Daarvoor ga je niet alle schepen achter je verbranden.”
Reiskosten declareren, vindt de PvdA’er er bij horen. Al moeten die kosten in zijn ogen wel redelijk blijven en binnen de wettelijke mogelijkheden. De opstelling van de oppositie snapt hij, al is het volgens hem vooral politiek gezeur. “Als je inhoudelijk niets te melden hebt, moet je wat anders en liefst daar telkens weer een relletje van maken. Van de PVV is het bovendien hypocriet, aangezien zij een lijsttrekker hadden die zich nooit in de raad heeft vertoond. Dat kost veel en daar krijg je niets voor terug.”
Tegen wethouders van buiten heeft Beuse geen bezwaar. “Het is een vak. Belangrijk is dat je als wethouder verstand hebt van je portefeuille. Je moet daarnaast de stad kennen en er veel zijn. Maar daarvoor hoef je er niet te wonen. En je moet geen avondbijeenkomsten missen omdat je nog naar huis moet.”
Tot slot: “Dat de gemeente onlangs een miljard euro heeft binnengehaald, is voor een groot deel aan Duivesteijn te danken. Die reiskosten stellen in verhouding met dat miljard toch niets voor? Het is een verstandige investering gebleken.”

Op 19 maart zijn er gemeenteraadsverkiezingen. Daarna worden er weer wethouders benoemd. Mochten er niet-Almeerders wethouder worden, dan zal de raad moeten beslissen of er ontheffing wordt verleend. Met bijbehorende reiskosten. Zolang de gemeentewet niet aangescherpt wordt, mogen wethouders van buiten jarenlang op en neer reizen, zo lang de gemeenteraad het maar goedkeurt.
Oud-wethouder Adri Duivesteijn wilde niet reageren.
Dit artikel is mede tot stand gekomen dankzij het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (www.fondsbjp.nl).
IN KADER

In de gemeentewet staat dat gemeenteraadsleden moeten wonen in de gemeente waar ze in de raad zitten. Ook wethouders moeten wonen in de gemeente waar ze wethouder zijn. Alleen kunnen wethouders daarvoor vrijstelling krijgen. Een zogeheten ontheffing. Zodoende kan iemand uit bijvoorbeeld Den Haag of Heerenveen in Almere wethouder worden. De enige die de ontheffing kan verlenen is de gemeenteraad. De gemeenteraad bepaalt of een wethouder moet verhuizen of niet. In het geval van de wethouders Duivesteijn, Anker en Mulder verleende een raadsmeerderheid ontheffing.
De ontheffing is bedoeld als tijdelijke maatregel en moet voorkomen dat wethouders die tussen twee verkiezingen in benoemd worden, voor een korte periode moeten verhuizen. In de gemeentewet is alleen vastgelegd dat de ontheffing elk jaar opnieuw door de gemeenteraad verleend kan worden. Niet hoeveel jaren achter elkaar.