Paul van de Water promoveert op gewelddadige collaborateurs

9 augustus 2022, 08:46 Algemeen

FILMWIJK –  Paul van de Water (69) uit Filmwijk hoopt woensdag 7 september te promoveren op zijn proefschrift over gewelddadige collaborateurs tijdens de Tweede Wereldoorlog. Best bijzonder, want de aanstaande ‘doctor’ is al jaren met pensioen.

Door Marcel Beijer

Niet echt een gezellig onderwerp, beseft Van de Water. “Ik ben natuurlijk vlak na de oorlog opgegroeid en criminaliteit heeft me van jongs af aan gefascineerd. Door die combinatie kan ik daar zó geestdriftig over vertellen dat op verjaardagen mensen wel eens bij me afhaken. ”Wat het meest opvallend is aan zijn proefschrift? “Bijna niemand van de zestig personen die ik onderzocht had voor de oorlog een serieus strafblad. Plotseling kregen ze als NSB’er macht en werden ze, mede onder groepsdruk, extreem gewelddadig. Alsof er een knop omging in hun hoofd. ”Van de Water ontdekte ook dat deze mensen nauwelijks op ideologische gronden collaborateurs werden. “De jodenhaat zat helemaal niet zo diep. Het was ze meer te doen om de macht die ze plotseling kregen en de kans om carrière te maken. En het ging ze om  geld. Ze persten landgenoten af. Alhoewel ze het van de bezetter officieel moesten afstaan aan het Duitse Rijk, werd het oogluikend toegestaan dat ze dat geld in eigen zak staken. Dat ging veelal om forse bedragen.”

Vrouwen

Na de oorlog werden de geweldige collaborateurs weggezet als ‘krankzinnige monsters’. Er werd niet veel tijd gestoken in het uitzoeken van de factoren die een rol speelden bij hun radicalisering. “Vaak lag aan hun excessieve geweld overigens een traumatische persoonlijk oorzaak ten grondslag. Weet je wat bijzonder is? Er zijn geen vrouwelijke collaborateurs die tot geweld overgingen, terwijl je die in het verzet wel degelijk tegenkwam. Denk maar aan Hannie Schaft. Ik heb daar geen verklaring voor kunnen vinden.”

Boeken

Van de Water schreef een aantal boeken over dit onderwerp. “Maar die casussen mocht ik niet gebruiken voor mijn proefschrift. Ik heb het wel gecombineerd als ik research deed. Ik ben er best wel trots op dat ik hun verhalen en geschiedenis heb gereconstrueerd, via archief- en literatuuronderzoek. En vaak met hulp van nabestaanden die – generaties later – soms nog steeds last ondervinden van wat bijvoorbeeld hun opa heeft gedaan.”

Studeren

Wat bezielt iemand om na zijn pensioen nog de titel ‘doctor’ na te streven? Van de Water: “Ach, de een spaart postzegels, ik vind het heerlijk om onderzoek te doen en te praten met mensen over hun geschiedenis. Nu ik ga promoveren ben ik al bezig met een nieuw onderwerp: de nooit opgehelderde moord op een Aziaat wiens romp in 1965 in een koffer werd gevonden in de Jacob van Lennepkade in Amsterdam. Ik woonde daar honderd meter vandaan.”