Hoogleraar: ‘Stemming benoeming wethouders moet over’

ALMERE – De stemming over de benoeming van de zeven nieuwe Almeerse wethouders is waarschijnlijk niet correct geweest en moet daarom over. Dat concludeert hoogleraar bestuurskunde Michel de Vries van de Radboud Universiteit Nijmegen. Ook Geerten Boogaard, hoogleraar decentrale overheden aan de Universiteit Utrecht stelt dat de raadsleden niet ‘zonder last´ hebben kunnen stemmen.

Door Robert Mienstra en Marcel Beijer

Tijdens de gemeenteraadsvergadering van 14 juli stemden de raadsleden over de benoeming van zeven nieuwe wethouders. Ze moesten de naam van de desbetreffende wethouder opschrijven óf het stembriefje onbeschreven opvouwen en inleveren. Dat hoort individueel en anoniem te gebeuren, maar in de raadszaal konden pers, publiek en mede-raadsleden echter goed zien of er voor- of tegen de wethouders gestemd.

Verbaasd

Hoogleraar Michel de Vries is hoogst verbaasd. “Ik heb dit nog nooit meegemaakt. Het is de vraag of Almere zich wel aan de gemeentewet gehouden heeft. Artikel 31 zegt duidelijk dat de stemming geheim moet zijn. Daar is in de raadszaal van Almere niet aan voldaan.” Voorafgaand aan de stemming zette interim-burgemeester Ank Bijleveld al haar vraagtekens bij de procedure. Ook gaf ze aan dat als een raadslid iets anders op het stembriefje zou schrijven, dat die stem dan ongeldig zou zijn.

Stemming over

De Vries heeft het vermoeden dan de stemmingsprocedure niet goed is geweest en vindt dat de rechter zich over deze kwestie zou moeten buigen om duidelijkheid over de rechtsgeldigheid te krijgen. “Ik zou zeggen, doe die stemming over, en dan correct.” Het ernstigste punt is dat de stemming niet geheim was, zegt De Vries. “Bovendien wisten raadsleden dat de pers en publiek meekeken. Je zou ook de vraag kunnen stellen of de wethouders wel benoemd zijn als niet aan de gemeentewet is voldaan.”

Zonder last

Een aantal raadsleden wilde anders stemmen dan de fractiediscipline voorschreef, maar deed dat niet in de wetenschap dat er meegekeken werd. “De gemeentewet zegt in artikel 27 dat er zonder last gestemd moet worden”, zegt De Vries. “Dat is niet gebeurd en daarmee is de gemeentewet door een aantal raadsleden in Almere niet nageleefd. Het voorschrift ‘zonder last’ is met voeten getreden.” Verder stelt De Vries dat lege briefjes normaliter gezien worden als ‘onbehoorlijk ingevulde’ stembriefjes. “Een leeg briefje heeft geen enkele waarde. Bovendien moet een tegenstem kunnen worden uitgebracht. Dat kon niet. Dat is een rare procedure.”

Andere procedure

De Vries raadt een andere stemprocedure aan. “Er zijn verschillende oplossingen. Een stemhokje waarin ieder raadslid echt geheim stemt, een kruisjesformulier met de naam van de beoogde wethouder en aankruisen ‘voor’ of ‘tegen’ en een optie voor een andere kandidaat. Je kan ook het publiek de zaal uitsturen.” Verder zegt dat De Vries dat burgemeester Ank Bijleveld nooit had mogen zeggen dat een stembriefje met een andere naam of een andere tekst dan de voorgestelde ongeldig was.

Rechtsgeldig

Geerten Boogaard, hoogleraar decentrale overheden aan de Universiteit Utrecht is ook kritisch, maar denkt dat wel dat de stemming rechtsgeldig is zodra de voorzitter het besluit als zodanig heeft afgehamerd en de raad daarop niet ter plekke ingreep. “Vanaf dat moment zijn de wethouders dus juridisch geldig benoemd. Eventuele gebreken, die later blijken, kunnen leiden vernietiging van een besluit of tot het wederom ontslaan van deze wethouders maar dat raakt de geldigheid van een besluit niet. Om de geldigheid terug te draaien, moet het besluit vernietigd worden of ongedaan gemaakt.”

Nieuwe stemming

Hoogleraar Boogaard meent ook dat het aan de gemeenteraad is om af te wegen of het noodzakelijk is om deze benoeming met een nieuwe stemming te bekrachtigen. En, als die nieuwe stemming geen meerderheid oplevert, de benoemde wethouders weer te ontslaan. “Voor het enkel schenden van het geheime karakter vanwege de zichtbaarheid vanaf de tribune zou ik dat een beetje ver vinden gaan. Maar dat ligt mogelijk anders voor de klachten van raadsleden dat zij zich niet vrij gevoeld hebben hun stem volgens hun geweten uit te brengen. Het lijkt mij dat het op de weg van de voorzitter van de raad ligt dat zij zich met de betreffende raadsleden verstaat over deze klacht en dat zij daar als voorzitter van de raad met een bijzondere verantwoordelijkheid van de grondwettigheid van een stemming eventueel een consequentie aan verbindt.”

Boogaard vindt de Almeerse casus overigens dermate interessant dat hij er een stuk over wil schrijven in het magazine van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG)